(Westland, 5 juli 2023). Rotterdam, Amsterdam, Utrecht, ook Den Haag en zelfs Delft, Vlissingen en Vlissingen, en nu weer Groningen. Allemaal steden die mooi en vooral schatrijk zijn geworden met het geld dat er rechtstreeks was verdiend met de slavernij.
Sommigen steden hielden hun verleden nogal lang geheim, deden officieel of hun neus bloedde, begonnen pas kort geleden met hun onderzoeken. Er volgden aansluitend lokale excuses, ook van de regering, en zaterdag tijdens Ketikoti is nationaal herdacht en gevierd dat de slavernij 150 jaar geleden werd afgeschaft. Heeft de koning excuses aangeboden, zelfs vergiffenis gevraagd.
Westland Museum
Niet uitgesloten moet worden dat er later nog meer rijke plekken met een fout verleden worden ontdekt. Op zich zou het ook niet zo gek zijn als er, al was het maar voor de historische zekerheid, zo’n onderzoek komt naar het verleden van Westland op dat punt. Misschien een leuk taakje voor het Westland Museum.
Vaststaat wel dat er hier geen bekende slavernijhandelaren hebben gewoond, maar nooit is onderzocht of er bij de uitvoerders – bijvoorbeeld scheepsbemanningen, bewakers, materiaalleveranciers, etc. – Westlanders aanwezig waren. En het is ook best mogelijk dat de slavernij geheel aan deze regio voorbij is gegaan.
Barbaarse slavernij
Het journalistieke platform De Correspondent meldde al in 2017 dat het eigenlijk verbazingwekkend is dat Nederland aan slavernij begon. In de Lage Landen beschouwde men het eigen grondgebied niet alleen als slaafvrije zone; een slaaf die naar Amsterdam vluchtte, mocht zich beschermd weten tegen uitlevering.
‘Slavernij was een achterhaalde en barbaarse activiteit, vonden veel mensen in Nederland. Het houden van slaven en het tot slaaf maken van krijgsgevangen werd destijds meer geassocieerd met de Osmaanse koninkrijken, met name op de kust van Algerije en Marokko waar Europese zeelieden werden gegijzeld.’
Want naast de witte Europeanen deden ook Arabieren en zelfs lokale Afrikanen succesvol mee aan de mensenhandel.
‘Verre’ platteland
Alhoewel velen ervan afwisten kun je er ook van uitgaan dat het ‘verre’ platteland onwetend was. Misschien dat groente- en fruithandelaren op bezoek in de stad er wel eens van hoorden, maar meer niet. In haar boek ‘Fortuna’s kinderen’ vertelt Annejet Van der Zijl dat een Monsterse emigrant met zijn zwarte vrouw terugkeerde en zij als eerste kleuring gênant veel bekijks kreeg. Zij was als slaaf gevlucht, werd hier burgemeestersvrouw. Dat eerste was onbekend bij veel Monsteraars, die wisten niet eens wat slavernij was.
Die veelal meer dan straatarme dorpelingen uit Monster, De Lier, ‘s Gravenzande of Naaldwijk hadden als horige paupers hun eigen zorgen; hielden met hard werken weinig over omdat ze hoge pacht moesten betalen aan de grondeigenaar. Of moesten tegen een uiterst schamel loon werken in de Westlandse buitenplaatsen van rijke inwoners van Delft en Den Haag. Formeel waren ze vrij, maar je kunt ook spreken van lijfeigenen, juridisch net niet tot slaaf gemaakten.
Soort slavenloon
En misschien komt er dan ook uit dat onderzoek naar voren dat die ooit zo verarmde Westlanders ruim een eeuw na de slavernij-afschaffing onder het motto ‘Goed voorbeeld doet goed volgen’ al snel arbeidsmigranten, zoals Polen (toegegeven, vrijwillig, maar toch) hierheen haalden. En die hen zeker in het begin een soort slavenloon betaalden en ze verplichtten om maar ook in een door de baas geleverd – soms in Den Haag – duur privacyloos bedje te slapen.
Waarbij, toen die Polen teveel gingen vragen, al snel op de Oost-Europese kaart landen als de Roemenië, Bulgarije en de Baltische Staten werden ontdekt. Waar ze, omdat ‘geen werk’ nog minder is, ‘gretig’ klaar stonden.
Een situatie die enigszins verbeterde toen slimme (tuinbouw)lieden ook ontdekten dat aan een Polenhotel ook nog een keurig verdienmodel hing. En naar buiten toe een humane oplossing leek. Al raakte menig arbeidsmigrant soms naast zijn baan dan ook gelijk zijn woonplekje kwijt. Dat qua grootte maar een fractie was van het ‘grachtenpand’ dat zijn huur- én werkbaas bewoonde. Die beschamende situaties bestaan trouwens nog steeds. Tijd voor excuses?
Gewoon personeel
Toen en nu vergelijken is lastig , maar vroeger werd het verdiende grote geld dus gestoken in onder meer het mooi maken van Amsterdam, Rotterdam, Utrecht, Delft en noem dat stedenlijstje maar verder op. Slavernij gebeurde heel ver weg, daar werd in Nederland niet over gesproken, was voor veel straatarme Nederlanders onbekend.
Rijke stedelingen die het wel wisten noemden daarom die pijnlijk laag betaalden op, bijvoorbeeld het Westlandse, platteland – waar ze vaak met vrouw en kinderen in hun buitenhuis kwamen – maar geen slaven.
Wel gewoon personeel. Zo noemen we nu ook arbeidsmigranten. Maar die hebben we liever not in my backyard!
Rien van den Anker
Interessant om een geschiedenis zo van twee kanten te belichten. De mens blijkt van nature slecht als het om geld gaat.
Het is terecht dat de geschiedenis goed wordt onderzocht en het zou wel bijzonder zijn dat Westland vrij van slavernij is geweest. Aan de andere kant, die toenmalige arme sloebers hebben later wel geprofiteerd van hun rijke buren. Maar is er dan sprake van schuld?
Toen met nu vergelijken is niet ‘lastig’, maar onmogelijk. In zijn voortreffelijke boek “Geschiedenis van het Westland” beschrijft Naaldwijkse tuinderszoon Jaap van Duijn de rijke families en hun prachtige landgoederen in het eens zo luisterrijke Westland.
Dan naar de gastarbeiders. Dat waren niet de Polen! Ik schreef het al eerder: rond 1965 kwamen Turken en Marokkanen naar het Westland omdat er te weinig personeel was en Hagenaars met een uitkering het te warm in de warenhuizen vonden. De Marokkaan, die in 1965 bij ons kwam werken had een eigen slaapkamer, keuken, wc en douche op de tuin. Hij werkte 28 jaar tot grote tevredenheid bij mijn vader en broer.
Ik ben ervan overtuigd dat geen enkel tuinbouwbedrijf dat nu arbeidsmigranten laat werken ook maar een moment schuld voelt over een soort van slavernij.